дам

дам
I
[دم]
асоси замони ҳозира аз дамидан
II
[دم]
1. нафас; дами касе гаштан (гардидан) нафаси касе ба дарун афтидан; нафас гирифта натавонистан
2. ҳаво, бод; пуф; дами чизеро холӣ кардан боди чизеро баровардан, ҳавои чизеро сар додан; дами шикам боди шикам, варами шикам
3. фурсати як нафаскашӣ; фурсати андак, лаҳза, он; дами вопасин (марг) нафаси охирин, лаҳзаи пеш аз марг; як дам андак вақт, лаҳзае
4. ҷуръа, қулт
5. тафс, гармӣ
6. вақт, замон, ҳангом, гоҳ: аз ҳамон дам аз ҳамон вақт, аз ҳамон замон, он ҳангом, он гоҳ: дар ин дам то ин дам; дами пирӣ айёми пирӣ, даври пирӣ
7. садо, овоз
8. дамгаҳ, назд, наздик, канор ё паҳлӯи чизе: дар дами дар (дарвоза), то дами дар гуселонидан; дар дами… дар қисми пеши…; дар пеши…; дами обро гирифтан пеши обро банд кардан
9. маҷ. афсун, сеҳр; куфу суф; эму алас: даму афсун, даму нафас, эму дам (кардан); дам андохтан д. афсун хондан, куфу суф кардан
10. маҷ. хомӯш, сокит; ором; хап, ҷим; дам истодан хомӯш истодан; орому беҳаракат истодан, наҷунбида истодан; дам нишастан ниг. дам истодан; дам шудан ором (хомӯш, ҷим) шудан; даме ки… ҳангоме ки…, вақте ки…; дар як дам дар як он, дар як лаҳза; фавран, дарҳол, ҳамин замон; бо як дам кашидан ба як ҳӯрт кашидан, якбора нӯшидан (мас., як пиёла чойро); дам дамидан а) бод додан (-и ангишт) барои шукуфондан (дар кӯраи оҳангарӣ); пуф кардан (барои даргирондан ё хомӯш кардани оташу чароғ); б) ҳаво пур кардан, даруни чизеро аз бод пур кардан; дам кардан а) ҳаво пур кардан, даруни чизеро аз бод пур кардан (пуф кардан); б) варам кардан, бод овардан (-и шикам); в) банд кардан, гирифтан пеши роҳи обро; г) болои оши палавро пас аз обкаш кардани биринҷ бо зарфе пӯшида муддате рӯи ҳарорати паст нигоҳ доштан (барои дар буғи худ пухтани он)
◊ дами гарм хӯроки гарми обакӣ; дами дарун а) хомӯш, сокит; хап, ҷим; б) гуфт. дамдузд, хаппак; камгап; дами сард киноя аз оҳи пурдарди навмедона; дами субҳ аввали субҳ, саҳаргоҳ, субҳидам; дам ба дам а) ҳар замон; дамодам, пайиҳам, беист; зудзуд, тез-тез; б) торафт, дақиқа ба дақиқа, соат ба соат; дам гирифтан истироҳат кардан дар байни кор, мондагии худро баровардан; танаффус кардан; дам даркашидан ниг. дам кашидан; дам додан а) нафасро гардондан, нафасгириро мушкил кардан, хафакунанда шудан (-и ҳаво); б) истироҳат кунондан, танаффус додан, ором гузоштан (мас., ҳайвонро аз кор, заминро аз кишти паёпай); в) фиреб додан, фирефтан; дам задан // дам аз чизе задан сухан рондан, гап задан (аз хусуси чизе); дам кашидан фурӯ бурдан, фурӯ додан; ҳарисона нӯшидан; дам овардани гӯшт андак бӯи бад пайдо кардани гӯшт (дар натиҷаи вайрон шудан); дам(ро) рост кардан нафасгириро мӯътадил кардан, мӯътадил нафас гирифтан; андак дам гирифтан; дам хӯрдан а) пухта тайёр шудани ош (баъди дам кардан); б) мувофиқи табъ шудани чой баъди ба чойник рехта муддате дар назди ё рӯи оташ болояшро пӯшида нигоҳ доштани он; дам шудани об (ҷамъ шуда) бардошта шудани сатҳи об; дам ҳот кардан лаҳҷ., ниг. дам рост кардан; дами беғам задан лаҳзае аз ғаму ташвиши зиндагӣ осуда будан; хушвақтӣ кардан, вақтчоқӣ намудан; дами касеро паст кардан маҷ. шасти касеро гардондан; дами касе ба дарун афтодан (задан) ба эроди касе чизе гуфта натавонистан; хомӯш шуда мондан; дами шамол гаштан шиддати вазиши бод паст шудан; чой дам кардан оби ҷӯшро болои чойи хушк ба зарфе рехта чой тайёр кардан; ҳаво дам шудан хафакунанда шудани ҳаво (ба сабаби гармии зиёд, навазидани бод ва пайдо шудани ғубор); дам ғанимат донистан ба қадри вақт расидан, вақтро ғанимат шумурдан
III
[دم]
анбони чармине, ки оҳангарон ба воситаи он барои шукуфонидани ангишт ба кӯра бод мефиристанд: дами оҳангарӣ
IV
[دم]
қисми тези ҳар асбоби буранда: дами корд (каланд, теғ, шамшер); корди дамаш баргашта корди кунд
◊ аз дами теғ (ё шамшер) гузарондан куштан, нобуд кардан бо теғ ё шамшер; дами табарро пахта гирифтан дар баробари хашму ғазаб мулоим будан, бо гардани хам зӯриро таҳаммул кардан
V
[دم]
а. кит., ниг. хун

Толковый словарь таджикского языка (в 2 томах). — Душанбе, НИИ языка и литературы им. Рудаки. . 2008.

Игры ⚽ Поможем написать реферат
Синонимы:

Полезное


Смотреть что такое "дам" в других словарях:

  • Дам — (посёлок)  посёлок в Узбекистане Дам  одна из индийских мер веса ДАМ Дмитрий Анатольевич Медведев …   Википедия

  • дам — dame f., гол. dam, нем. Damm. Дамба. В фортштат отступать было невозможно, понеже около того левого форштата натуральная вода состоит, а в форштате дам учиненный, который токмо в три сажени шпациум, и по разсуждению опасность в оном месте имнам… …   Исторический словарь галлицизмов русского языка

  • ДАМ — (Dam) Карл Питер Хенрик (1895 1976), датский биолог. В 1934 г. открыл витамин К, растворимое в жире вещество, обеспечивающее свертывание крови. Выделил его из семян конопли и других растений, а также нашел его в тканях печени. За эту работу… …   Научно-технический энциклопедический словарь

  • дам — ДАМ, дамся, дашь, дашься, даст, дастся. ед. буд. вр. от дать, даться. Толковый словарь Ушакова. Д.Н. Ушаков. 1935 1940 …   Толковый словарь Ушакова

  • ДАМ — дозировочный автомат для мороженого ДАМ Д.А.М. Дмитрий Анатольевич Медведев распространённая в СМИ аббревиатура …   Словарь сокращений и аббревиатур

  • дам — сущ., кол во синонимов: 2 • жилище (71) • землянка (11) Словарь синонимов ASIS. В.Н. Тришин. 2013 …   Словарь синонимов

  • дам! — dame! Ну, конечно! Dame! воскликнул Юрлов. Подобные дела не ведутся личным трудом, собственными средствами. Для этого и существует акционерное начало. Н. Северов В порогах. // ВЕ 1906 8 557 …   Исторический словарь галлицизмов русского языка

  • дам де кёр — * dame de coeur. Моя карта была червонная дама, я не переменял ее. Как вы верили своей даме! сказал мне мой сосед. Не даром, это dame de coeur. Я прозвал ее Розалией. Лажечников немного лет назад. // Л. 1901 3 142 …   Исторический словарь галлицизмов русского языка

  • дам д'онёр — * dames d honneur. Почетные дамы двора. Михельсон 1877. Лучинский 1879. Все фрейлины называющиеся здесь Dames d honneur начали разносить карточки для своих принцесс. 1782. А. Вяземский Путев. зам. 322. | шутл. Бабушка пошла навестить свою dame d… …   Исторический словарь галлицизмов русского языка

  • ДАМ — архаический тип жилища в Турции полусферическая землянка. см. КАРАДАМ …   Этнографический словарь

  • Дам Х. — ДАМ (Dam) Хенрик (1895–1976), дат. биохимик. Осн. работы по биохимии стеринов и витаминов. Исследуя синтез холестерина у кур, открыл витамины К1 и К2. Ноб. пр. (1943) …   Биографический словарь


Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»